De olifant

Olifanten… deze grote goedmoedige grijzaards spreken tot ieders verbeelding. Van de tekenfilm Dumbo tot de bekende chocolade, de olifant is een populair dier. Misschien omdat hij log en sierlijk tegelijk is. Of omdat zijn ogen wijsheid uitstralen… Of misschien gewoon omdat hij het grootste dier op het land is? Lees dit dossier en val om van verbazing!

SOORTEN EN ONDERSOORTEN

Vroeger maakten wetenschappers enkel een onderscheid tussen Afrikaanse olifanten en Aziatische olifanten, met vier ondersoorten bij de Aziatische olifant. Maar in 2001 kwam aan het licht dat er eigenlijk twee soorten Afrikaanse olifanten zijn: de bosolifant en de savanneolifant. Bij de ondersoorten van de Aziatische olifant is zeer recent een vijfde bijgekomen. Olifanten in Borneo blijken immers genetisch te verschillen van de andere Aziatische olifanten. Zo zie je maar dat zelfs de wetenschappers nog lang niet alles over olifanten wisten (weten?)!

We zetten de twee olifantensoorten met hun ondersoorten even op een rij: 1. Elephas maximus – de Aziatische olifant - Elephas maximus indicus de Indische olifant - Elephas maximus maximus de Ceylonese olifant - Elephas maximus sumatranus de Sumatraanse olifant - Elephas maximus sumatrensis de Maleisische olifant - ONTDEKT IN 2003 ! (Latijnse naam nog niet gekend) de Borneo pygmee-olifant 2. Loxodonta africana – de Afrikaanse olifant - Loxodonta africana cyclotis de Afrikaanse bosolifant - Loxodonta africana africana de Afrikaanse savanneolifant

 

Waar leven ZE?

Vroeger kwamen olifanten in grote delen van Azië en Afrika voor. Vandaag is hun situatie heel wat minder rooskleurig.

De Afrikaanse olifant:
De savanneolifant vind je in oostelijk en zuidelijk Afrika, in zowel grasland als bosgebieden. De bosolifant leeft in het dichte tropische regenwoud van Centraal-Afrika en West-Afrika.

De Afrikaanse olifant is het best vertegenwoordigd in Tanzania, Botswana en Zimbabwe, en ook nog in Congo, Gabon en de Democratische Republiek Congo. In de periode 1960-1980 is het aantal olifanten drastisch afgenomen, vooral in Oost- en Centraal-Afrika. In het zuiden houden de olifanten beter stand en neemt hun aantal soms zelfs toe.

De Aziatische olifant:
Aziatische olifanten zijn voornamelijk bosdieren die van een schaduwrijke omgeving houden. Ze voelen zich in verschillende bostypen thuis, als er maar voldoende voedsel en water te vinden is. .
Ze komen nog voor in Bangladesh, Birma, Cambodia, China, India, Indonesië, Laos, Maleisië, Nepal, Sri Lanka, Thaïland en Vietnam. India telt de meeste olifanten (57% van alle Aziatische olifanten)..

 

 

Hoe zien ze eruit?

Slurf
Het meest typische olifantenkenmerk is natuurlijk zijn slurf, die neus en bovenlip vormt. De olifantenslurf is een veelzijdig instrument. Ruiken, voedsel plukken, drinken, water spuiten, trompetteren, vechten,… het kan allemaal!

Slagtanden
Ook de slagtanden hebben veel functies, het zijn wapens maar ook werkinstrumenten om bv. boomschors van bomen te halen, obstakels te verplaatsen,… Jammer genoeg zijn de ivoren slagtanden zeer gegeerd door de mens. Massa’s olifanten werden (en worden) op een wrede manier gedood omwille van hun tanden!

Huid
Een olifantenhuid is wel 2 cm dik. Maar olifanten kunnen niet via hun huid zweten. Om af te koelen, wapperen ze met hun oren of… nemen ze een bad!

Oren
Olifanten kunnen niet geweldig goed zien maar hun gehoor is wel uitstekend. Ze kunnen veel lagere geluiden horen dan mensen. Olifanten kunnen vanop verre afstanden met elkaar communiceren.

Maar hoe kan je nu Afrikaanse en Aziatische olifanten herkennen? We sommen de belangrijkste verschillen even op…

Afrikaanse olifanten	Aziatische olifanten
Gewicht: zo'n 7500 kg Hoogte: 3 meter Lengte: (van slurfpunt tot staartuiteinde) : 9 m	Gewicht: zo'n 5000 kg Hoogte: 2,5 meter
Grote oren (wel 2 meter!)	Kleinere oren
Lange slagtanden bij mannetjes en vrouwtjes	Slagtanden alleen bij de mannetjes, en niet eens bij allemaal. In Sri Lanka heeft maar 5% van de mannetjes slagtanden, in zuidelijk India 90%. De wijfjes hebben kleine tanden, die zelden zichtbaar zijn.
2 'vingers' aan het slurfuiteinde	1 'vinger' aan het slurfuiteinde
Hoogste deel van het lichaam: schouders	Hoogste deel van het lichaam: kop
Plat voorhoofd	2 bulten op het voorhoofd
Holle rug	Bolle rug

 

BIOLOGIE

 

Levenswijze
Olifanten zijn sociale dieren die in kudden leven. Savanneolifanten leven in familiegroepen van een tiental dieren. Vaak vormen verschillende groepen samen een clan die wel tot 70 olifanten kan tellen, allemaal vrouwtjes en jongen. Een groot wijfje leidt de clan. De mannelijke jongen verlaten de groep als ze ongeveer 10 jaar oud zijn en trekken dan samen verder. Oudere mannetjes leven alleen. Bosolifanten leven in kleinere familiegroepen.

Ook Aziatische olifanten leven in kudden, bestaande uit familiegroepen van 3 tot 40 wijfjes en jongen. Ook hier vormen verschillende kudden samen vaak een clan en leven volwassen mannetjes alleen of in kleine groepjes.

Voortplanting
Olifanten zijn geslachtsrijp als ze ongeveer 10 jaar oud zijn, maar de mannetjes beginnen zich pas later voort te planten. Om de twee tot negen jaar baart een olifantenvrouwtje meestal één jong. De zwangerschap duurt 18 tot 22 maanden bij Afrikaanse olifanten, 20 tot 22 bij de Aziatische. Vrouwtjes blijven vruchtbaar tot ze 55 tot 60 jaar oud zijn. De eerste maanden drinken de jongen enkel moedermelk.

 

Voeding
Op het menu van de Afrikaanse olifanten staan voornamelijk bladeren en takken van bomen en struiken, grassen, fruit en boomschors. Aziatische olifanten hebben een voorkeur voor grassen maar zeggen ook geen nee tegen boomschors, wortels en bladeren.

Leeftijd
Olifanten worden 50 à 70 jaar oud. Ze sterven omdat ze hun tanden verliezen en geen nieuwe meer krijgen. Bijgevolg krijgen ze niet voldoende voedsel meer binnen.

BEDREIGINGEN

Hoeveel olifanten er nog precies zijn, is moeilijk vast te stellen. We schatten dat er nog 400.000 tot 500.000 in Afrika leven. In 1930 zouden dat er nog 5 miljoen geweest zijn. Azië zou vandaag in in het wild nog 40.000 olifanten tellen. Aan het begin van de 20ste eeuw waren dat er nog meer dan 100.000..

De stroperij omwille van het ivoor blijft een belangrijke bedreiging voor de olifanten. Gelukkig is de toestand ondertussen wel verbeterd. Zo kwam er in 1989 een verbod op de handel in ivoor. Maar toch blijven stropers ook vandaag nog hun slag slaan en wordt er nog steeds illegaal ivoor verhandeld. In landen die beschermingsmaatregelen voor de olifanten namen, is de stroperij gelukkig afgenomen..

Maar de grootste bedreiging voor de olifanten is dat hun leefgebied kleiner wordt. De olifanten hebben steeds minder plaats omdat de mensen in hun leefgebied alsmaar meer ruimte innemen.

Een gevolg hiervan is dat mensen en olifanten elkaar “voor de voeten beginnen lopen”. Dat leidt vaak tot conflicten. De olifanten verwoesten de oogst van de mensen, die uit woede dan weer olifanten doden. Maar soms doden olifanten ook mensen.

WAT DOET WWF OM DE OLIFANTEN TE HELPEN?

Met zijn programma TRAFFIC bestrijdt WWF de illegale handel in ivoor. Daarnaast steunt WWF zowel voor de Afrikaanse als de Aziatische olifanten in talrijke landen verschillende projecten die…

• het leefgebied van de olifanten beschermen
• de illegale handel en de stroperij aanpakken
• oplossingen bieden voor conflicten tussen mensen en olifanten (soms door maatregelen om conflicten te voorkomen, soms door aangerichte schade te vergoeden)
• olifantenkudden in kaart brengen en opvolgen

Zo lanceerde WWF in 2000 een het “Programma voor de Afrikaanse olifanten” en loopt in Azië het “AREAS-project”, dat zowel olifanten als neushoorns en hun leefomgeving wil beschermen. WWF werkt bij zijn acties vaak samen met de mensen die in het gebied wonen en met andere organisaties.

OLIFANTENWEETJES

• Olifanten zijn familie van de uitgestorven mammoet.
• Olifanten eten zo’n 200 kg voedsel per dag en drinken tussen de 70 en 160 liter water
• Het is geen fabeltje: olifanten hebben écht een buitengewoon goed geheugen. Ze kunnen zich trekroutes, water- en voedselplaatsen en andere olifanten jaren later nog herinneren. Oude vrienden begroeten ze uitbundig.
• In 1997 stierven alleen in Sri Lanka 126 olifanten ten gevolge van conflicten tussen mens en olifant.
• Olifanten zijn de grootste dieren op het land, met als kampioen de Afrikaanse savanne-olifant
• Veel plantensoorten zijn voor hun voortbestaan van olifanten afhankelijk. De plantenzaden ontkiemen makkelijker na hun “reis” door het spijsverteringsstelsel van de olifant en worden zo ook beter verspreid. Ze ontkiemen dan in de olifantenmest, zoals je op de foto hiernaast kan zien.